Ευρωπαϊκή Ένωση: Οι Συνθήκες της ΕΕ

Θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το κράτος δικαίου.

Αυτό σημαίνει ότι όλες οι ενέργειες της ΕΕ βασίζονται στις Συνθήκες, τις οποίες όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης ενέκριναν εκούσια και δημοκρατικά. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δύναται να προτείνει νομοθετικές ρυθμίσεις για έναν τομέα πολιτικής που δεν αναφέρεται στις Συνθήκες.

Οι Συνθήκες είναι δεσμευτικές συμφωνίες μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ. Ορίζουν τους στόχους της ΕΕ, τους κανόνες που διέπουν τα θεσμικά της όργανα, τον τρόπο λήψης των αποφάσεων και τη σχέση της ΕΕ με τις χώρες μέλη της.
Ενίοτε, οι Συνθήκες τροποποιούνται, ώστε η ΕΕ να γίνει πιο αποτελεσματική και διαφανής, να προετοιμαστεί καλύτερα για τις νέες χώρες μέλη και να καθιερώσει νέες μορφές συνεργασίας, όπως το κοινό νόμισμα.
Με βάση τις Συνθήκες, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ μπορούν να εκδίδουν νομοθετικές πράξεις, τις οποίες στη συνέχεια εφαρμόζουν οι χώρες μέλη. Τα πλήρη κείμενα των Συνθηκών, των νομοθετικών πράξεων, της νομολογίας και των νομοθετικών προτάσεων είναι διαθέσιμα στη βάση δεδομένων του ευρωπαϊκού δικαίου EUR-Lex.

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας αποσαφηνίζονται οι εξουσίες που:

ανήκουν στην ΕΕ
ανήκουν στις χώρες μέλη της ΕΕ
είναι κοινές για την ΕΕ και τις χώρες μέλη της.

Οι κυριότερες Συνθήκες είναι:

Συνθήκη της Λισαβόνας (2009)

Σκοπός: να γίνει η ΕΕ πιο δημοκρατική, πιο αποτελεσματική και πιο ικανή να αντιμετωπίσει παγκόσμια προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, "με μία φωνή".
Κυριότερες αλλαγές: πιο ισχυρό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλαγή των διαδικασιών ψηφοφορίας στο Συμβούλιο, πρωτοβουλία των πολιτών, μόνιμος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, νέος Ύπατος Εκπρόσωπος για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, νέο διπλωματικό σώμα της ΕΕ.
Περισσότερα για τη Συνθήκη της Λισαβόνας

Η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης (2004) – η οποία είχε παρόμοιους στόχους με τη Συνθήκη της Λισαβόνας – υπεγράφη αλλά δεν επικυρώθηκε ποτέ.

Συνθήκη της Νίκαιας (2003)

Σκοπός: μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων, ώστε να μπορέσει η ΕΕ να λειτουργεί αποτελεσματικά μετά την αύξηση των χωρών μελών της σε 25.
Κυριότερες αλλαγές: μέθοδοι τροποποίησης της σύνθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επανακαθορισμός του συστήματος ψηφοφορίας στο Συμβούλιο.
Το πλήρες κείμενο της Συνθήκης της Νίκαιας

Συνθήκη του Άμστερνταμ (1999)

Σκοπός: μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ εν όψει της προσχώρησης νέων χωρών μελών στην Ένωση.
Κυριότερες αλλαγές: τροποποίηση, νέα αρίθμηση και ενοποίηση των Συνθηκών ΕΕ και ΕΟΚ. Μεγαλύτερη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων (εκτενέστερη χρήση της διαδικασίας της συναπόφασης).
Το πλήρες κείμενο της Συνθήκης του Άμστερνταμ

Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση - Συνθήκη του Μάαστριχτ (1993)

Σκοπός: προετοιμασία της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης και εισαγωγή ορισμένων στοιχείων μιας πολιτικής ένωσης (ιθαγένεια, κοινή πολιτική εξωτερικών και εσωτερικών υποθέσεων).
Κυριότερες αλλαγές: ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θέσπιση της διαδικασίας συναπόφασης που ενισχύει τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη λήψη αποφάσεων. Νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ, π.χ. στους τομείς της άμυνας, της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων.
Το πλήρες κείμενο της Συνθήκης του Μάαστριχτ

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986)

Σκοπός: μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων ενόψει της προσχώρησης της Πορτογαλίας και της Ισπανίας και επιτάχυνση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων εν όψει της ενιαίας αγοράς.
Κυριότερες αλλαγές: επέκταση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο (πράγμα που σημαίνει ότι είναι πιο δύσκολο για μία χώρα να θέσει βέτο σε προτεινόμενη νομοθετική πράξη), θέσπιση των διαδικασιών συνεργασίας και σύμφωνης γνώμης που αυξάνουν την επιρροή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το πλήρες κείμενο της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης

Συνθήκη Συγχωνεύσεως - Συνθήκη των Βρυξελλών (1967)

Σκοπός: να εξορθολογιστεί η λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.
Κυριότερες αλλαγές: δημιουργία μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ενός ενιαίου Συμβουλίου και για τις τρεις -την εποχή εκείνη- Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΟΚ, Ευρατόμ, ΕΚΑΧ). Καταργήθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.
Το πλήρες κείμενο της Συνθήκης Συγχωνεύσεως

Συνθήκες της Ρώμης - Συνθήκες ΕΟΚ και EURATOM (1958)

Σκοπός: ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Euratom).
Κυριότερες αλλαγές: επέκταση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ώστε να συμπεριλαμβάνει και γενική οικονομική συνεργασία.
Το πλήρες κείμενο των Συνθηκών της Ρώμης:

Περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας

Για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας

Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (1952)

Σκοπός: δημιουργία αλληλεξάρτησης στον κλάδο του άνθρακα και του χάλυβα, ώστε να μην μπορεί πλέον μία χώρα να κινητοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις της χωρίς να το γνωρίζουν οι υπόλοιπες χώρες. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργήθηκε κλίμα εμπιστοσύνης και εκτονώθηκαν οι εντάσεις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Συνθήκη ΕΚΑΧ έπαυσε να ισχύει το 2002.

Το πλήρες κείμενο της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα